In liefde en trouw?

In 2012 verscheen "In liefde en trouw?; een studie naar homoseksuele relaties in de christelijke gemeente vanuit Romeinen 1". Het betreft een uitgewerkte versie van mijn afstudeerscriptie.

Motivatie

Pastorale betrokkenheid is een belangrijke reden voor mij geweest om met het thema 'homoseksuele relaties' bezig te gaan. Het gaat immers om mensen van vlees en bloed, mede-broeders en zusters in de gemeente van Christus, die worstelen met hun seksuele geaardheid. En vaak is dat een worsteling met 'God en mensen'. Met God, omdat zijn Woord homoseksuele relaties in liefde en trouw lijkt te verbieden. Maar wat staat er nu precies wel en niet? En waarom? Vaak is het ook een worsteling met mensen, mede-broeders en zusters die niet altijd even begripvol met hun homoseksuele broer of zus in Chistus omgaan. Wat dat betreft heb ik schrijnende verhalen gehoord.

Wie zoals ik destijds predikant wil worden, kan niet om dit thema heen. Ik wilde dat ook niet, maar om in het pastorale contact zinvol bezig te kunnen zijn, is behalve empathie ook kennis van zaken vereist. Anders past het te zwijgen. En dan nog ...

Daarbij komt dat alleen al binnen het verband van de Nederlandse Gereformeerde Kerken (toen nog Gkv) plaatselijke gemeentes in de praktijk heel verschillend omgaan met homoseksuele relaties. Meer algemeen kan dat gezegd worden voor de orthodoxe kerken in Nederland, waarbij het niet langer zo is dat binnen de orthodoxie dergelijke relaties door iedereen als principieel onjuist worden afgewezen. Dezelfde tendens is ook wereldwijd te bespeuren. Naar mijn beleving zijn we als kerken verlegen met deze 'kwestie'.

Ongetwijfeld hangt dit samen met de ontwikkelingen in de samenleving. Sinds een aantal jaar is het mogelijk voor homo's om voor de wet met elkaar in het huwelijk te treden. Maatschappelijk gezien is er acceptatie. En dat beinvloedt ook de kerk en haar leden. Als kerk en als voorganger c.q. pastor in de kerk moet je gewoonweg wel goed hierover hebben nagedacht.

Vraagstelling

De onderzoeksvraag waarop in het boekje een antwoord wordt gezocht, luidt:

Wat zijn de ethische consequenties van Paulus' spreken in Romeinen 1,26b-27a voor homoseksuele relaties in liefde en trouw vandaag?

Romeinen 1 wordt dus als uitgangspunt genomen, een Bijbelgedeelte dat algemeen gezien wordt als een zoniet de sleuteltekst in dezen. Hier zijn verschillende redenen voor te geven:

• Romeinen 1 is een tekst uit het Nieuwe Testament. Bij deze tekst speelt de vraag daarom niet of een eventueel gebod wellicht ceremoniëel bedoeld is en daarom nu niet meer van toepassing zou zijn.
• Van de nieuwtestamentische teksten is Romeinen 1 het meest uitgebreid en meest expliciet.
• Daarom kunnen vanuit Romeinen 1 heel goed verbindingen worden gemaakt met andere Bijbelgedeelten. Niet alleen met andere teksten die expliciet over homoseksualiteit gaan, maar ook met meer algemene Bijbelse lijnen. Romeinen 1 biedt hiervoor aanknopingspunten genoeg.

Hoofdlijn

• Wat voor iemand was Paulus eigenlijk? En wie waren de christenen in Rome precies? Zij krijgen immers op een gegeven moment een brief van Paulus, terwijl hij nog nooit in Rome geweest is. En toch bevat juist deze brief zeer expliciete taal met betrekking tot homoseksuele praktijken, in tegenstelling tot Paulus' overige brieven, waarin hij slechts twee keer kort refereert aan prakijken waarvan niet honderd procent duidelijk is wat hij precies bedoelt. Heeft Paulus misschien de situatie in Rome op het oog?
• Wat waren de homoseksuele praktijken in Paulus' tijd en hoe werd daar tegenaan gekeken? Hiervoor heb ik bronnenonderzoek gedaan, waaruit een gevariëerd beeld naar voren komt. Hoewel ik dat striktgenomen niet heb kunnen aantonen, zou het wel heel goed kunnen dat in Rome homoseksuele praktijken manifester naar voren kwamen dan elders. Uit geschriften uit die tijd blijkt bovendien dat men in het algemeen deze praktijken binnen bepaalde kaders accepteerden. Uitzondering hierop waren de Stoici, onder wie onder anderen Seneca, die homoseksualiteit als tegen de natuur beschouwden. Dat laatste zeiden ook de Joodse schrijvers, waarbij ze een beroep deden op de door God geschapen orde bij de schepping. De door de Stoici en Joden gebruikte uitdrukking tegen de natuur is precies dezelde als die Paulus in Romeinen 1 gebruikt. De vraag is dus: welke betekenis, of beter gezegd: welke ethische lading heeft deze term bij Paulus?
• Hierover kan nauwkeurige lezing van Romeinen 1 in combinatie met de voorgaande twee elementen mogelijk uitsluitsel geven. Een groot deel van het boek bestaat daarom uit exegese van de context waarin de twee verzen in kwestie uit Romeinen 1 staan, alsmede die verzen zelf. Om een lang verhaal kort te maken: dit alles levert op dat naar mijn mening de interpretatie schending van Gods scheppingsorde van tegen de natuur veruit de sterkste papieren heeft.

Betekenis voor vandaag

Met voorgaande is echter nog niet de vraag naar de betekenis voor vandaag beantwoord. Om ook hier een lang verhaal maar kort te maken: uiteindelijk concludeer ik in mijn boekje dat Paulus' spreken in Romeinen 1 voor vandaag als consequentie heeft dat homoseksuele relaties in liefde en trouw in de gemeente niet kunnen worden toegelaten. Dat was in 2012 althans mijn voorzichtige conclusie, waar ik geen vrede mee had. Dat laatste verwoord ik ook en mijn conclusie was dan ook in alle voorlopigheid. Meer dan 10 jaar later denk ik er in alle voorzichtigheid heel anders over.

De belangrijkste waarde van mijn studie ligt overigens in de uitgebreide exegese van Romeinen 1 tegen de achtergrond van de Grieks-Romeinse wereld en niet zozeer in een conclusie ten aanzien de toelaatbaarheid van homosekusele relaties.

Geen vrede ...

In 2012 had ik geen vrede met wat ik toen dacht dat de conclusie zou moeten zijn. En wel om de volgende redenen:

• In tegenstelling tot veel andere geboden in de Bijbel, kan ik bij dit gebod het doel of de bedoeling niet ontdekken. Hoewel dit op zichzelf geen reden is om zaken uit de Bijbel als niet van toepassing voor vandaag te verklaren, is dit onbevredigend en aanleiding voor verder doordenken van de materie.
• Er zijn meer zaken in de Bijbel, zoals echtscheiding en polygamie, die door God bij de schepping niet zo bedoeld waren. Toch zien we in de Bijbel dat ze onder bepaalde omstandigheden worden toegestaan en God er regels voor geeft. Kennelijk rekent Hij na de val in bepaalde gevallen met de 'nieuw ontstane situatie'. Waarom dan in dit geval niet? Of kunnen we zeggen dat daarvoor in Bijbelse tijden geen aanleiding was, ook in Paulus' tijd niet, terwijl dit vandaag wél het geval is?

Uitverkocht ...

Het boekje 'In liefde en trouw?' is inmiddels niet meer verkrijgbaar. Wil je een digitale versie ontvangen? Neem dan even contact met mij op.